Türk-İslam kültüründe "kırk" sayısı kutsal ve sembolik bir anlam taşır. Hz. Musa'nın Tur Dağı'nda 40 gün kalması, kırk günlük lohusalık, kırk yemeği, kırk hadis gibi örneklerde olduğu gibi, “kırk” uzun bir süreyi ve derinliği temsil eder.

Bir fincan kahve gibi küçük bir ikramın bile, kırk yıl unutulmayacak bir dostluğa, minnete sebep olabileceğini anlatır. Buradaki kırk yıl, “bir ömür boyu” anlamında mecaz olarak kullanılır. Peki, ‘bir kahvenin kırk yıl hatırı vardır’ sözü nereden geliyor. İşte kırk yıllık hatırın hikayesi.

ÜSKÜDARLI YUSUF VE RUM KAPTAN’IN HİKÂYESİ

1895 yılında, İstanbul’un Eminönü semtindeki Yemiş İskelesi’nde, kahvesiyle ve sohbetiyle meşhur Üsküdarlı Yusuf adında bir adamın işlettiği küçük bir kahvehane vardı. Bu kahvehane sadece kahve içmek için değil, Yusuf’un hoşsohbetini dinlemek isteyen her inançtan insanın uğrak noktasıydı.

Bir sabah, kahvehaneye bir yeniçeri girer. İçeriyi süzdükten sonra kahveciye yüksek sesle seslenir:

“Herkese benden kahve ikram et, ama şu köşedeki Rum kaptanı hariç!”

Yusuf bu ayrımcı tavra sessiz kalmaz. Yeniçerinin kahve ikramını yerine getirir, ancak kaptanı da dışlamaz. Aksine, iki kahve daha hazırlayıp Rum kaptanın yanına oturur. Bu davranış karşısında öfkelenen yeniçeri sorar:

“Ona kahve vermeyeceksin demedim mi?”

Yusuf ise sakinlikle şu yanıtı verir:

“Bu kahve senin değil, benim ikramım.”

Aradan tam 40 yıl geçer...

1905 yılında, Osmanlı toprağı olan Sisam Adası’nda büyük bir Rum isyanı çıkar. İsyan sırasında pek çok Osmanlı vatandaşı esir edilir ve köle pazarlarında satılmaya başlanır. Yusuf da bu isyan sırasında esir düşenler arasındadır.

Bir gün, yaşlı bir Rum tarafından satın alınır. Yusuf, başına kötü bir şey geleceğini düşünürken, adamın yüzünde beklenmedik bir şefkat ve tanıdıklık hisseder. Yaşlı adam, Yusuf’un ellerini çözer, gözlerine bakar ve der ki:

“Kırk yıl önce bana bir kahve ikram etmiştin. İşte o günü ve seni asla unutmadım.”

Meğer bu adam, yıllar önce kahvehanede dışlanmak istenen o Rum kaptandır. Kaptan, Yusuf’u serbest bırakır ve İstanbul’a sağ salim dönmesini sağlar.